Sau Ngô Bảo Châu là nhà toán học Vũ Hà Văn?

Sau Ngô Bảo Châu là nhà toán học Vũ Hà Văn? 08/09/2010 06:10
(VTC News) - Sau bài viết sâu sắc về GS Ngô Bảo Châu dành cho độc giả VTC News với tựa đề "Kỳ tích Ngô Bảo Châu hạ gục luận thuyết Giỏi Bắt Chước", học giả Hàm Châu tiếp tục đưa chúng ta đến với vị giáo sư cũng rất trẻ của Việt Nam, thuộc hàng những nhà toán học nổi danh trên phạm vi toàn thế giới. Anh là Vũ Hà Văn, con trai nhà thơ Vũ Quần Phương. Với những gì mà Vũ Hà Văn đang thể hiện, chúng ta có quyền hy vọng, sau Ngô Bảo Châu, vẫn có những tài năng có thể bước lên đỉnh vinh quang của tri thức thế giới. Dưới đây chúng tôi trân trọng đăng tải nguyên văn bài viết của tác giả (tít do Tòa soạn đặt. Tít nguyên bản của tác giả Hàm Châu là: GS Vũ Hà Văn, nhà toán học người Việt được tặng Giải thưởng Polya)
» GS Ngô Bảo Châu công bố Quỹ Vì tinh thần hiếu học» GS Nguyễn Lân Dũng: Cái gì làm nên Ngô Bảo Châu?» Kỳ tích Ngô Bảo Châu hạ gục luận thuyết Giỏi Bắt Chước» GS Ngô Bảo Châu nhận danh hiệu "Công dân thủ đô ưu tú"
Vũ Hà Văn sinh năm 1970. Anh đã công bố 80 công trình toán học trên các tạp chí quốc tế hàng đầu. Cũng như Ngô Bảo Châu, anh vẫn giữ quốc tịch Việt Nam và được công nhận là giáo sư kiêm chức tại Viện Toán học (thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam).
GS Vũ Hà Văn (phải) là con trai nhà thơ Vũ Quần Phương.Được tặng Giải thưởng Polya năm 2008Đây là giải thưởng do Hội Toán công nghiệp và ứng dụng (Society for Industrial and Applied Mathematics/ SIAM) của Mỹ lập ra từ năm 1969, trao 2 năm một lần, lần lượt cho những ứng dụng nổi bật về lý thuyết tổ hợp hoặc những đóng góp nổi bật trong các lĩnh vực khác mà George Polya từng yêu thích như: lý thuyết xấp xỉ, giải tích phức, lý thuyết số, đa thức trực giao, lý thuyết xác suất, v.v. Giải thưởng chủ yếu dành cho những công trình mới, hiếm khi cho thành tựu trong quá khứ.SIAM được thành lập năm 1952, đặt trụ sở chính tại Philadelphia (Mỹ), có 12.000 thành viên cá nhân và 500 thành viên tập thể (gồm các trường đại học, viện nghiên cứu, xí nghiệp công nghiệp, công ty dịch vụ, tư vấn dân sự và quân sự khắp thế giới).Quá trình xét chọn người trúng giải được tiến hành nghiêm ngặt. Uỷ ban Giải thưởng được lập ra ít nhất 18 tháng trước ngày tặng giải; phải tham khảo rộng khi xét chọn; có nhận xét bằng văn bản trước 10 tháng, v.v.Người trúng giải được tặng một tấm huy chương và 20.000 USD. Lần trao Giải thưởng Polya năm 2008 dành cho những ứng dụng của lý thuyết tổ hợp. Người duy nhất được tặng giải là nhà toán học Việt Nam Van H. Vu (tức Vũ Hà Văn). Cụm công trình nhận giải lần này được anh độc lập thực hiện, trước khi quen biết nhà toán học Mỹ gốc Hoa rất nổi tiếng Terry Tao.Ta có thể đọc bản tóm tắt tiểu sử khoa học của GS Vũ Hà Văn (nguyên văn bằng tiếng Anh) được SIAM công bố trên Internet:Sinh ở Hà Nội, Việt Nam, Vũ tốt nghiệp cử nhân tại Đại học Eotvos, Budapest, Hungary năm 1994, đỗ tiến sĩ tại Đại học Yale, Mỹ, năm 1998 dưới sự hướng dẫn của GS Laszlo Lovasz, người được tặng Giải thưởng Polya năm 1979. Sau thời gian làm hậu tiến sĩ tại Viện Nghiên cứu cấp cao (IAS) Princeton và tại Ban Nghiên cứu của Microsoft, từ năm 2001 đến 2005, ông làm việc tại Đại học California ở San Diego, với tư cách trợ lý giáo sư, phó giáo sư và giáo sư (full professor). Từ mùa thu năm 2005, ông trở thành giáo sư Khoa Toán Đại học Rutgers. Ông là giáo sư thỉnh giảng của Đại học Paris 6 năm 2006. Lĩnh vực ông nghiên cứu bao gồm: toán học tổ hợp, xác suất, và lý thuyết số cộng tính. Ông đã hai lần nhận được Giải thưởng Sloan dành cho các tài năng trẻ ở Mỹ khi viết luận án tiến sĩ (1997), và khi làm nghiên cứu viên (2002), rồi Giải thưởng NSF Career (2003). Ông là thành viên Viện Nghiên cứu cấp cao Princeton trong những năm1998, 2005, và 2007; lần cuối là người lãnh đạo nhóm dự án Số học tổ hợp.Tính đến nay, số nhà toán học được tặng Giải thưởng Polya vẫn còn rất ít, và họ đều là những nhà toán học hàng đầu. Là bạn nghiên cứu thân thiết của “Mozart trong toán học”Chúng tôi muốn nói tới Terence Chi-Shen Tao (Đào Triết Hiên), thường được gọi thân mật là Terry Tao, một “quái kiệt” trong làng toán thế giới hiện nay.
Nhà toán học người Mỹ gốc Hoa Terry Tao (bên phải) ăn cơm tại nhà riêng cùng gia đình GS Vũ Hà Văn ở Princeton. T. Tao sinh năm 1975 tại Adelaide, Australia trong một gia đình người Hoa, bố là bác sĩ, mẹ là giáo viên dạy toán. Mới hơn 2 tuổi, nhờ “học mót” toán và tiếng Anh qua ti-vi, Tao đã dạy lại hai môn này cho một cậu bé 5 tuổi! Đến 9 tuổi, Tao được nhận vào chương trình nghiên cứu tài năng đặc biệt của Đại học Johns Hopkins ở Mỹ. Mới 10 tuổi, Tao lọt vào đội tuyển quốc gia Australia đi dự Olympic Toán quốc tế và đoạt huy chương đồng; năm sau, đoạt huy chương bạc; rồi đến năm 13 tuổi, đoạt huy chương vàng. T. Tao là người đoạt huy chương vàng ít tuổi nhất trong lịch sử các Olympic Toán quốc tế.17 tuổi, Tao được tặng bằng thạc sĩ tại Australia, và nhận được học bổng sang Mỹ học tiếp. 20 tuổi, Tao bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại Đại học Princeton danh tiếng; 25 tuổi, trở thành giáo sư. Năm 2006, mới 31 tuổi, T. Tao được tặng Huy chương Fields (được coi như Giải thưởng Nobel trong toán học), trở thành một trong mấy người trẻ tuổi nhất được nhận vinh dự cao quý ấy. Terence Tao được coi là “Mozart trong toán học”.Một ngày giữa tháng 12/2009, tôi đến thăm gia đình nhà thơ Vũ Quần Phương, một ông bạn “cố tri”, tại nhà riêng ở khu đô thị mới Định Công, và rất may được trò chuyện với người con trai đầu của ông là anh Vũ Hà Văn.Năm 2003, được ông Chủ tịch Hội Toán học Mỹ giới thiệu, tôi bắt đầu làm quen với Terence Tao" - anh Vũ Hà Văn kể lại. "Năm ấy, Tao mới 28 tuổi, chưa được tặng Huy chương Fields. Anh sống với người vợ trẻ gốc Hàn Quốc trong một căn hộ hẹp tại quận Cam, bò ra sàn nhà làm toán. Cùng mang dòng máu châu Á, nên chúng tôi dễ đồng cảm. Về sau, qua trao đổi email, chúng tôi cảm thấy rất dễ hiểu những ý tưởng của nhau. Từ đấy, Tao và tôi cộng tác công bố được 15 bài báo khoa học và 1 cuốn sách chuyên khảo dày 500 trang. Riêng cuốn sách chúng tôi viết mất ba năm.Nói tới đây, anh Vũ Hà Văn chạy vội lên gác tìm cuốn sách ấy mang xuống cho tôi xem. Đó là cuốn Additive Combinatorics (Toán học tổ hợp cộng tính) của hai tác giả Terence Tao và Van H. Vu, do Viện Nghiên cứu toán học cao cấp Đại học Cambridge (Anh) xuất bản năm 2006. Mấy hôm sau, vào website của Hội Toán học Mỹ, tôi đọc được bài điểm sách dài 9 trang khổ A4 do Ben Green, một nhà toán học Anh rất nổi tiếng, làm việc tại Đaị học Cambridge, viết. Ben Green cho biết thuật ngữ toán học tổ hợp cộng tính chỉ mới xuất hiện gần đây, do Terence Tao đặt ra, và đã trở thành một chuyên ngành toán học phát triển nhanh, mang lại nhiều hứng thú. Còn ít nhà toán học quen với thuật ngữ này, mặc dù họ rất quen những thành tựu cột mốc của nó. Sau khi phân tích ý nghĩa của cuốn sách, Ben Green kết luận:Tóm lại, cuốn sách là một đóng góp quan trọng cho văn liệu toán học và đã trở thành cuốn sách mà thế hệ sinh viên mới cần đọc cũng như những chuyên gia trong các lĩnh vực gần gũi cần học hỏi thêm về toán học tổ hợp cộng tính (chẳng hạn, chương 4 có thể coi là rất hấp dẫn đối với các nhà lý thuyết về khoa học tính toán). Đây là cuốn sách viết rất đúng lúc và hai tác giả của nó rất đáng được ngợi ca vì đã thể hiện một cách đầy thuyết phục. Riêng tôi, tôi có tới ba bản in: một bản để ở nhà, một để ở nơi làm việc, và bản thứ ba dự phòng trường hợp hai bản kia bị cũ nát.Từ ngày 16 đến 22/12/2009, tại Seoul, diễn ra cuộc gặp làm việc giữa các nhà toán học Mỹ và Hàn Quốc. Terence Tao, Van H. Vu (tức Vũ Hà Văn), James T. McKernan, Frank Morgan và Hee Oh là những người được Hội Toán học Mỹ cử sang Seoul giới thiệu những công trình mới. Theo dõi qua Internet, tôi thấy giới toán học Hàn Quốc đón tiếp rất trọng thị đoàn đại biểu giới toán học Mỹ mà Vũ Hà Văn là một thành viên.Vào những thập niên 70 và 80 của thế kỷ 20, toán học Hàn Quốc (cũng như Singapore và lãnh thổ Đài Loan) còn yếu hơn Việt Nam. Nhưng, sau đó, nhờ có tầm nhìn xa và chiến lược đúng, Hàn Quốc đã thực hiện được một “bước nhảy vọt kỳ diệu” về khoa học và công nghệ nói chung, cũng như về toán học nói riêng. Hiện nay, Hàn Quốc (cũng như Singapore và lãnh thổ Đài Loan) đã vượt nước ta về số công trình công bố hằng năm trên các tạp chí toán học quốc tế, mặc dù về các công trình đỉnh cao thì Việt Nam vẫn còn một số lĩnh vực vượt trội hơn.Điều đáng mừng là, gần đây, những người giữ trọng trách quản lý trong khoa học - công nghệ cũng như trong giáo dục - đào tạo ở nước ta đã nhận thấy điều ấy, và bước đầu có một số chủ trương đúng hướng để kịp thời bổ khuyết, như lập Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia (NAFOSTED) hay soạn thảo Chương trình Trọng điểm Quốc gia Phát triển Toán học đến năm 2020 để đệ trình Quốc hội thông qua. Sau sự kiện Ngô Bảo Châu được tặng Huy chương Fields, Chương trình Quốc gia Phát triển Toán học đã được Nhà nước ta thông qua.Trong mấy thập niên vừa qua, tình trạng tiền lương quá thấp và thiếu sự trợ giúp thêm đúng mức về các mặt khác, khiến cho nhiều tài năng toán học trẻ gắn bó với đất nước không thể toàn tâm toàn ý làm nghiên cứu, mà phải “chạy sô” làm nhiều việc “tay trái” như dạy tư, luyện thi đại học, hay buôn bán lặt vặt để kiếm sống, rất có hại cho sự nghiệp khoa học...
Là cựu học sinh chuyên toán Trường Chu Văn An...Thời gian anh Vũ Hà Văn ghé qua Hà Nội lần này quá ngắn, nên tôi không hỏi chuyện được nhiều. Tôi quen gia đình anh từ nhiều thập niên, biết anh từ khi anh còn là học sinh chuyên toán Trường THPT Chu Văn An, Hà Nội. Có thể nói, số đông các nhà toán học xuất sắc ở nước ta hiện nay, vào độ tuổi dưới 60, đều là cựu học sinh chuyên toán. Bởi vì, từ năm học 1965-1966, mặc dù bị máy bay Mỹ đánh phá ác liệt, Thủ tướng Phạm Văn Đồng, được sự ủng hộ đầy nhiệt tình của các Giáo sư Tạ Quang Bửu, Lê Văn Thiêm, đã quyết định bắt đầu mở các lớp phổ thông chuyên toán trên miền bắc nước ta...Tính đến nay, Vũ Hà Văn đã công bố hơn 80 công trình - một con số rất đáng nể; có những công trình được in trên các tạp chí toán học đỉnh cao thế giới như Annals of Mathematics (Niên giám toán học), Journal of AMS (Tạp chí của Hội Toán học Mỹ), v.v. Các bài báo của anh được trích dẫn nhiều, tức là đạt chỉ số ảnh hưởng (impact index) rất cao. Năm 2009, Nhà nước ta đã công nhận Vũ Hà Văn là giáo sư kiêm chức tại Viện Toán học Việt Nam, khi anh 39 tuổi. Ngô Bảo Châu và Vũ Hà Văn là hai giáo sư trẻ nhất Việt Nam. Dù sống và làm việc ở nước ngoài nhiều năm, cả hai anh vẫn giữ quốc tịch CHXHCN Việt Nam.Mới đây nhất, GS Vũ Hà Văn đã phát biểu cảm tưởng về “sự kiện Ngô Bảo Châu”:GS Châu là bạn tôi. Tôi rất phấn khởi khi nghe tin này. Mặc dù “tin đổn” đã có từ lâu trong giới toán học, nhưng khi biết chắc chắn vẫn vui hơn. Cũng như anh Châu, tôi và vợ con về Việt Nam gần như thường xuyên, và mỗi lần về, tôi đều kết hợp giảng dạy và nghiên cứu tại Viện Toán học và Trường đại học Khoa học tự nhiên (thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội)…
Hàm Châu* Tiêu đề bài báo do tòa soạn đặt
Một số tin bài khác về GS Ngô Bảo Châu trên VTC News:
» Trò chuyện với "cô bé đặc biệt" trong lễ mừng GS Châu» Toàn văn phát biểu của Thủ tướng tại lễ mừng GS Châu» Toàn văn bài tâm sự sâu sắc của GS Châu tối 29/8» "Chính phủ sẽ tạo những điều kiện tốt nhất cho GS Châu"» Video: Thứ trưởng ca ngợi GS Châu» Hình ảnh và câu nói đầu tiên của GS Châu khi về nước» Đón GS Châu về nước như thế nào?» Tướng Giáp, GS Châu:Trùng hợp kì lạ vận người, thế nước